Ostalo

(VIDEO) Šahovski besmrtnici (23): Šampion za zelenim stolom

Anatolij Karpov je prvi i do sada jedini svjetski šampion koji je prigrabio titulu birokratskim putem, ne imavši hrabrosti da svoje majstorstvo dokaže za tablom.

FOTO: DRUŠTVENE MREŽE

Da nesreća po šah bude veća, nije mu bilo dovoljno da to uradi jednom 1975. godine – kada je odlukom FIDE eliminisan Robert Fišer, nego je sve ponovio 1993, kada su iste nepravde učinjene Janu Timanu (u manjoj mjeri) i Gariju Kasparovu.

Karpov se do susreta s Fišerom dokazivao izuzetnom pozicionom igrom, koja mu je donosila zavidne uspjehe. Izdvajale su se pobjede na omladinskom prvenstvu svijeta 1969, prvenstvu Ruske federacije u Kjubiševu 1970. (gdje je prvi put igrao s velemajstorima) i na moskovskom turniru organizovanom 1971. u slavu Aleksandra Aljehina.

Nakon posljednjeg turnira, na kojem je učestvovalo čak 18 igrača s najvišom titulom, Čeh Vlastimil Hort je izjavio: „On (Karpov) tako vješto premješta figure. Kada gledate partiju, rekli biste: nema tu bljeska, nema kombinacija. Ali, to je pravo umijeće.“

Kako je u to vrijeme titula prvaka svijeta otišla iz SSSR, uslijedili su grozničavi pokušaji da se (silom) pronađe igrač koji će moći da se suprotstavi Fišeru. Izbor je pao upravo na ovog momka, rođenog 23. avgusta 1951. u Zlatoustu. Iako je, poput većine talentovane djece, prošao kroz šahovsku školu Mihaila Botvinika, Karpov u poznijim godinama nije priznavao da mu je ona značajno pomogla u igračkom pogledu.

Odavao je počast svom učitelju jedino na tome što ga je naučio „da se ozbiljno odnosi prema šahu i da šah predstavlja težak rad“ na dosegnutom nivou. Ranije je govorio o njemu drugačije: „Zajedno s njim analizirali smo šeme, bolje partije i susrete velemajstora tog vremena. Njegove primjedbe na moju igru i, uopšte, njegov pristup šahu ostavili su na mene snažan i neizbrisiv utisak.“

Anatolij Karpov — FOTO: ROB BOGAERTS - ANEFO / WIKIPEDIA

Prvo učešće na mečevima kandidata 1974. izbacilo ga je na sam vrh. Redom pobjeđuje Lava Polugajevskog (5½:2½), eks šampiona Borisa Spaskog (7:4) i Viktora Korčnoja (12½:11½). Tada dolazi do šahovske drame kojom Svjetska šahovska federacija (FIDE) počinje da provodi svoju 25-ogodišnju besmislenu politiku tokom kojih su razvlašćena čak četiri svjetska šampiona! Zanimljivo je da je u tri slučaja direktnu korist imao upravo Anatolij Karpov (!), koga su u mladosti poredili sa Huan Raulom Kapablankom, čovjekom koji je – da ironija bude veća – sa gađenjem odbio titulu serviranu prije stotinak godina na tacni od strane Emanuela Laskera. Ipak su to bila drugačija vremena i drugačiji ljudi.

Fišerovi zahtjevi su tek djelimično usvojeni na vanrednom kongresu FIDE 1975. u Bergenu (Holandija). Time su potvrđene odluke sa ranijeg kongresa da se meč između Fišera i Karpova igra do 10 pobjeda, uz neograničeni broj partija (26 za, 24 protiv), ali kako nije usvojena klauzula da pri rezultatu 9:9 (remiji se ne bi računali) titula ostaje šampionu (17 za, 35 protiv), Fišer dobrovoljno abdicira! Titula je dodijeljena izazivaču, koji izjavljuje: „Učinio sam sve što je od mene zavisilo da dođe do tog meča. Mislim da je odluka FIDE bila fantastična glupost ali sam se složio jer sam želio da igram!?“

Maks Eve i Anatolij Karpov — FOTO: BERT VERHOEFF/DUTCH NATIONAL ARCHIVE

Eve i Karpov

Cjelokupna svjetska javnost, osim sovjetske, bila je šokirana i ogorčena.

– FIDE je učinila veliku nepravdu Fišeru. On je prvi šampion u istoriji šaha čiji uslovi nisu prihvaćeni – rekao je Svetozar Gligorić.

I dok je Edmund Edmonson, predsjednik američke šahovske federacije, grmio: „Za Karpova će ljudi nakon 50 godina govoriti: ’To je onaj šampion svijeta koji uopšte i nije igrao s Fišerom’“, na drugoj strani zemaljske kugle, na inauguraciji novog prvaka, sekretar Centralnog komiteta Komsomola Dmitri Filipov likuje: „Imam prijatnu dužnost da saopštim da je CK Komsomola za istaknute sportske uspjehe , odlično učenje i aktivno učešće na komunističkom vaspitanju mladih dodijelio Anatoliju Karpovu nagradu Lenjinskog Komsomola, počasni znak Komsomola“.

Dmitri Filipov

Karpov cinično dijeli poduke: „Titula šampiona je počasna titula. Ona ne pripada u potpunosti jednom čovjeku. Šampion odgovara pred čitavim šahovskim svijetom i zato on ne može da diktira svoje uslove istaknutim velemajstorima“, obećavši da će biti prvi šampion koji igra!?